တၞံဒူရေန်ယဲမ္ဂး နဲလဵုလွဳဗၠးရော
--------------------------------------------------------------------
လဇုဗဳ
ဒူရေန်ဂှ် သၟူမောဝ်သ္ကာတ် ဍာတ်ကြောံရှ်သာ မနွံတဴရ။ မၞိဟ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံ ဒးစိုတ်သ္ဍိုက်မၠိုက်ဂှ် ရှ်သာဒူရေန်ကွေံရ။ ဟိုတ်ဂှ်ရ ဒူရေန်တံဂှ် ၚုဟ်ခိုဟ်မံၚ်ရ။ ရံၚ်ကဵုဗွဝ်ဖျာလေဝ် သၠဲလး သွံရာန်လောဲတုဲ မၞိဟ်တဵုလွဳတံလေဝ် ဂၠိုၚ်တိုန်ရ။ တၟော်ကဵုအလုံဒေသမန်မ္ဂး ကၠအ်တဵုသတ်ဆုတံ ဂၠိုၚ်မံၚ်ကီုရ။ ဒူရေန်၊ မၚ်ဂုတ်၊ ဗဗုၚ်၊ ပၞဟ်၊ ပၞး၊ ပြိုက်၊ ပၞဴ၊ သဳလောတံ တဵုလဝ်ဇဳမံၚ်ကီုရ။ ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် သ္ပပဓာန်ကဵုဒူရေန်ကဵု သတ်ဗဗုၚ်ဂှ် ဂၠိုၚ်မံၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုဒူရေန်ပၠန်လေဝ် ဒူရေန်သဘာဝ မရိုၚ်ကဵု မဆက်မတ်တံ တဵုလွဳမံၚ် ၜါဂကူရ။
ဒူရေန်သဘာဝဂှ် တဵုလောဲ ဒှ်လောဲ ဒးလွဳပရာအောန်ရ။ သတ်မဍောတ်၊ ဖျုန်အောန်တုဲ ၚုဟ်လေဝ် ဍိုန်မံၚ်ညိရ။ ဒူရေန်မဆက်မတ်ဂှ် သတ်ပြဟ်၊ သတ်ဇၞော်၊ ဖျုန်ကၟဝ်ဂၠိုၚ် လုပ်ဗွဝ်ဖျာမ္ဂး ၚုဟ်မးသၠုၚ်မံၚ်ကဵုဆရောၚ်။
ဇၟာပ်ကၠအ်၊ တိဍာ်ခိုဟ်ဂှ် တဵုလွဳမာန်ကီုလေဝ် ဒးဂွိၚ်အိုတ်ဂှ် ယဲဍေံရ။ ဒူရေန်ဂှ် ယဲအာမဂး စဵုကဵုတၞံချိုတ်ဒှ်မာန်တုဲ ဒးစွံသတိဇၞော်ဇၞော်ရ။ ဒူရေန်ညံၚ်ဂွိုအ်ယဲဂှ် ဒစးဒုၚ်တုဲလေဝ် စဵုဒၞာမာန်ကီုရောၚ်။ ဍေံဂှ် နဲသဘာဝတုဲ ဒဒိုက်သာညိ။ နဲထိၚ်ကြာပ်အာကဵု ကွတ်နဲပညာတဵုလွဳလေဝ် ဟီုမာန်ရ။
ကိုပ်ကၠာအိုတ်ဂှ် ဒးစပ္တံနူကဵုရုဲစှ်ဂကူမ ဂကူတၞံဂှ်ရ။ ဂကူမဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုဒေသ ကိတ်ညဳကဵုဒေသဇကုဂှ် ဒးရုဲစှ်လေပ်ရ။ ဂကူကိတ်ညဳကဵုဒေသပိုဲဏံ ဂၠိုၚ်အိုတ်ဂှ် ဒှ်ဂကူက္ဍိုပ်ကျာံ (မိကျောၚ်းခေါၚ်း) ရောၚ် တၠပညာတဵုလွဳ နာဲထောန်တုၚ် ဂးရ။
ဒူရေန်ဂကူက္ဍိုပ်ကျာံ (မိချောၚ်းခေါၚ်း) ဂှ် သ္ပလဝ်သုတေသန ပ္ဍဲကဵုဒေသမန်တုဲ နူကဵုဒေသမန်ဟေၚ် သၟးမဗဳဇဳ တဵုလွဳဆက်လဝ်မတ်ရ။ ဍေံဒုၚ်ဒဝ် ဘဲဒဏ်သဘာဝမာန်ကီု အကာဲအရာယဲ မံက်ဂတဝ် ပ္ဍဲဒေသမာန်ဂှ်လေဝ် ဍေံဒဒှ်ေမံၚ်ကီုရ။
“တၞံက္ဍိုပ်ကျာံ (မိချောၚ်းခေါၚ်း) ဂှ်တှ်ေ တၟော်ရံၚ်ကဵုစရာဲဒူရေန်ဂှ် ဍေံဂှ် ခိုဟ်အိုတ် ဟွံသေၚ်ပုဟ်။ ၚုဟ်ပ္ဍဲကဵုဗွဝ်ဖျာကီု ရံၚ်ကဵုမုက်မတ်ဗွဝ်ဖျာကီုတှ်ေ တၠပညာတံစွံလဝ် အဆံၚ်ဒုတိယရ။ ဂကူခိုဟ်နူဍေံ နွံမံၚ်ဏီ။ ဆဂး ဍေံဂှ် ကိတ်ညဳကဵုဒေသပိုဲဂၠိုၚ်” သာ်ဏံ ညးတဵုလွဳကၠအ် ပ္ဍဲကဵုပွိုၚ်ဍုၚ်မုဟ်ဍုၚ်မွဲတၠ ဟီုရ။
တၠပညာတဵုလွဳတံ ကဵုလဝ်ကသပ်ဂှ် တၞံတိုၚ် (Mono-Stem) မွဲတၞံဓဝ် သ္ပတိုၚ်ခဳဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ နူကဵုတၞံတိုၚ်မွဲတၞံဂှ် တၞာၚ်တိတ်ကၠုၚ်ဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ပ္ဍဲမွဲတၞံဓဝ် ဒှ်မံၚ်ဗီုပြၚ်ဗၠိုၚ် ဂၠိုၚ်နူမွဲမ္ဂး အစောန်စရာဲ အောန်စှ်ေမာန်ရောၚ်။ မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ဒးကလိဂွံပယျးတ္ၚဲ ဗၞတ် (၃၀) က္ဍိုပ်ကၠံရောၚ်။
မွဲသာ်ပၠန်ဂှ် ယဲရိုဟ်အုဲလေဝ် ဒးသ္ပသတိလေပ်ကီုရောၚ်။ တၟော်ကဵုယဲတၞဟ်မ္ဂး ယဲဏံက္ဍၚ်အိုတ်လေဝ် ဟီုမာန်မံၚ်ရ။ ပ္ဍဲကဵုတမ်ဍေံဟိုတ်နူဍာ်မၚ်ကီု ဟိုတ်နူကဵုဗြဲဂၠိုၚ်ကီု ဍေံဒှ်လေပ်ရ။ ဍေံညံၚ်ဟွံဂွံမၚ်ဂှ် နဲစဵုဍေံ သွက်ဂွံဒးၜံက်မြံၚ် ဍာ်ဂွံဇွောဝ်တိတ်လောဲရ။ သၞောတ်ခြာတၞံလေဝ် ဒးသ္ပဂရုကီုရ။ မွဲတၞံကဵုမွဲတၞံခြာလဝ် ဗၞတ် (၁၅) ပေဂှ် ရုမ်ဂပ်မံၚ်ရ။ ဂၠိုၚ်နူဂှ်ညိညလေဝ် ဂွံမံၚ်ရ။ စပ်ကဵုမြံၚ် ပထောၚ်ပတိတ်ဍာ်တုဲ ခြာပိစှ်ေပေ မြံၚ်ဒးကၠောန်မာန်ကီုရောၚ်။
“ပ္ဍဲတမ်ဍေံ ညံၚ်ဍာ်ဂွိုအ်မၚ်မံၚ်ဂှ် ဒးဗဝ်လဝ်တမ်ကီုဏောၚ်။ အခိၚ်ကသီု ဟရောအ်လဝ်တိတံ ၜံက်ဖျေံတိတုဲ ကဵုဝဲါဂှ် ရိုဟ်အုဲလောဲမံၚ်ဏောၚ်။ ဗက်ထောံချောဲကဵု စက်ဗာ်ချောဲတုဲတှ်ေ ဂြာတ်စုတ်ဝဲါဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ဏောၚ်” သာ်ဏံ နာဲထောန်တုၚ် ကဵုလဝ်ကသပ်နွံကီုရ။
သွက်ဂွံစဵုဒၞာ ယဲပတိုဟ်ဂှ် ဂြာတ်ကေတ်ဝဲါပသောၚ်ပတိုဟ် ထရာၚ်ကိုဝ်ဒါမာ မွဲဝါထေက်ရောၚ်။ အခိၚ်ဂြာတ်ဂှ် အလုံကၠအ်မွဲညံၚ်ဂွံကၠောံ ဂြာတ်ကဵုညိ။ ဍေံဟွံထပ်ဒှ်ရမ္ဂး လ္ပဆက်ဂြာတ်လေဝ် ဒၟံၚ်ဂွံမံၚ်ရောၚ်။
ၜိုတ်တုဲကၠုၚ်ဂှ် ဟီုလဝ် ညံၚ်ဂွံစဵုဒၞာယဲသၟးရ။ ယဝ်ရတၞံဒူရေန်ပိုဲ ယဲကၠုၚ်မ္ဂး သာ်လဵုဂွံလွဳပရာအာရောဂှ် ဆက်ပ္တိုန်ထ္ၜးကဵု ဗၞတ်ညိနာၚ်ရ။
တၞံဒူရေန်ယဲမ္ဂး ဗွဲမဂၠိုၚ်ဂှ် ညာတ်ကေတ်စၟဍေံသၟးရ။ လက်သန်ယဲမံက်ကၠုၚ်မ္ဂး ညံၚ်ဂွံညာတ်စၟဂှ် ဒးဂၠာဲနဲရ။ စဵုညာတ်စၟမ္ဂး ပလှ်ပတိတ်နကဵုတဲ (Mechanical Method) ပိုဲလေဝ် စကာမာန်ရ။ ဒၞာဲဒှ်မံၚ်ယဲသီုဖအိုတ် ညံၚ်ဂွံပလှ်ပတိတ်စၟမာန်ဂှ် ဒးကၠောန်ဟေၚ်ရ။ ဒၞာဲဒှ်မံၚ်ယဲ ပ္ဍဲကဵုတၞး၊ တၞာၚ်၊ ခၞော်ဍေံဂှ် စကာကပေါတ်ကြိယာတံတုဲ ပသောၚ်ထောံညိ။ ရံၚ်ကဵုအကာဲအရာစၟတုဲ ဒးလံက်ဂဥုဲလေဝ် ဆက်ကၠောန်ညိ။
မွဲအဆက်ဓဝ် သွက်ဂွံဗတိုက်သရိုဟ် စၟယဲတံဂှ် ဒးဆက်ကၠောန်အာပၠန်ရောၚ်။ စနူကဵုတၞံဍောတ်ဍောတ် ဒဵုကဵုတၞံဗျုဗျုလေဝ် ဒှ်ယဲမာန်မံၚ်ရောၚ်ဂှ် သတိဗၠးဟွံထေက်ရ။ တၞးကှ်၊ တၞးအုဲ၊ တၞာၚ်ကှ်တံဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်မ္ဂး လွဳဝါတ်မံၚ်ရောၚ်။ ညံၚ်ဇကုဂွံဂွံတဲကၠာဍေံဂှ် ရံၚ်မံၚ်ဂွန်ညိ။
တၞးဂွံကှ်ဂှ် ဟိုတ်နူကဵုယဲပတိုဟ်မွဲဂကူဂှ် ဒှ်ဂၠိုၚ်မံၚ်ရ။ ဍေံစတၞး၊ တၞာၚ်တုဲ လအ်တိုန်မ္ဂး ဍေံစတၞံရိုဟ်တံရောၚ်။ တၞံချိုတ်မာန်မံၚ်ရ။ ဒှ်ယဲသာ်ဏံမ္ဂး ဂဥုဲဂစိုတ်ပတိုဟ် Trichoderma ညိ။ ပ္ဍဲကဵုတမ်တၞံဍေံ ၜံက်ဖောဝ်ထောံတိတုဲ စုတ်ညိ။ ဍာ်လပကဵုမၚ်ညိ။ ဇြိုက်ဍာ်မ္ဂး ယဲဂၠိုၚ်ရောၚ်။
ယဲက္ဍၚ်လောန်မ္ဂး စဵုကဵုဒးထပက်ဂဥုဲပ္ဍဲတၞံဍေံလေဝ် ဒှ်မာန်ရောၚ်။ ဂဥုဲဒုၚ်သ္ဇိုၚ်ကဵုဓာတ်ဗစးဖအ်အ်ရာတ်ဂှ် ဒးထပက်စုတ် ပ္ဍဲတၞံဍေံရ။ ကၠာဟွံဂွံထပက်ဂှ် ပ္ဍဲဓာတ်တိ ဒးသၠုၚ်လဝ်ဓာတ်ဗစး ဒးစွံဗွတ် pH 6 ညိ။ အခိၚ်ထပက်ဂှ် ဒးထပက်ဂၠိုၚ်ကဵုဒၞာဲရောၚ်။ ဒၞာဲတၞးသဓုံမံၚ်ဂှ် ခြာဗၞတ်ပိပေမ္ဂး ဒးထပက်စုတ် ဗၞတ် (၁၅) CC သဳသဳရောၚ်။
မွဲနဲပၠန်ဂှ် အကာဲအရာမံက်ကၠုၚ်ညိမ္ဂး ကုတ်ထပိုတ်ထောံတၞံ စဵုကဵုကဝက်ညိ။ ရံၚ်အကာဲအရာပရေံကၠုၚ် ဂျိုၚ်ဟွံလောဲမ္ဂး လ္ပမၚ်ကဵုတၞံချိုတ် ကုတ်ထပိုတ်တမ် ထဗိုၚ်ထောံညိ။ တၞံတၞာၚ်တၞးဖအိုတ်ဂှ် လ္ပစွံအတိုၚ်ဂှ် ဗွဝ်စံၚ်ထောံပြဟ်ဟ်ညိ။ တၞာၚ်ယဲ တၞးကှ်တံဂှ် စံၚ်ထောံကဵုပၟတ်မာန်မ္ဂး စၟစၟန်တံလေဝ် မကၠက်အာမာန်ကီုရောၚ်။
ရိုဟ်ဍေံလေဝ် ၜံက်ပတိတ်ထောံတုဲ စံၚ်ထောံညိ။ ပ္ဍဲဒၞာဲတၞံသၠးအာဂှ် စံၚ်ပၟတ်ဗွဝ် ဗဝ်တိစံၚ်တုဲ ကလေၚ်တဵုမာန်ပၠန်ရ။ ဆဂး လွာဲဂှ် လ္ပတဵုဂှ် ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ဗျူထောံမွဲကသီုတုဲ တဵုမ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။
“တၞံဆုလေဝ် ဗီုမၞိဟ်တံကီုရဏောၚ်။ ဇြဟတ်ခိုဟ် ထတ်ယုက်မံၚ်တှ်ေ ယဲဟွံလုပ်ပုဟ်။ လွဳပရာဍိုန်လျ ဇြဟတ်ဍေံအောန်တှ်ေ ယဲလုပ်လောဲမံၚ်ကီုရ။ တၞံဆုလေဝ် ဍေံဇီုကပိုက်အာကဵုမွဲမွဲ ဍေံဂိအာမွဲမွဲဒၞာဲတှ်ေ ယဲလုပ်လောဲမံၚ်ဏောၚ်” သာ်ဏံ သၟာတဵုလွဳ မာံထိုက် ဟီုရ။
တၞံဒူရေန်တအ် ဒးစိုတ်မံၚ်ဍာ်ကီုလေဝ် ဍာ်ညံၚ်ဂွံမၚ်ဂှ် ဒးစွံသတိရ။ အခိၚ်ကဵုဍာ်ကဵုလေဝ် မွဲဒၞာဲဓဝ်ဒးမံၚ်တမ်ဍေံ ရိုဟ်ဍေံ ဍုက်မံၚ်လၟိုန် ဂိမံၚ်လၟိုန်ဂှ် လက်သန်ခိုဟ်ဟွံသေၚ်ရ။
တုဲပၠန် ဥတုရာသဳလေဝ် ဒးမၚ်ရံၚ်မံၚ်ကီုရောၚ်။ အခိၚ်ကသီုဗြဲဂၠိုၚ်မ္ဂး ညံၚ်ဍာ်ဟွံမၚ် ဒးပြိုဟ်ဖျေံကဵုဂၠံၚ်ဍာ်ရောၚ်။ အခိၚ်က္ညၚ်ကတူလောန်မံၚ်ဂှ်လေဝ် ညံၚ်တမ်ဍေံဂွံၜိုဟ်ဂံက်ဂှ် ဒးပလေဝ်ကဵုကီုရောၚ်။ ဟိုတ်နူကဵုဥတုရာသဳသ္ကာတ်မြဟ်တုဲ တၞံလီုလာ်မာန်မံၚ်ဂှ်လေဝ် ဒးစွံသတိထေက်ကီုရ။
တဵုကၠအ်ဒူရေန်မ္ဂး လ္ပဂိုဟ်တမ်ရိုဟ် လ္ပဂိုဟ်အခိၚ်ညိ။ ဇၟာပ်အခိၚ် ဒးစေအ်ပေါတ် လွဳပရာမံၚ်ရောၚ်။ ညံၚ်ဍေံဂွံဒုၚ်ဒဝ် ဘဲဒဏ်သဘာဝမာန်ကီု ညံၚ်ဍေံဂွံဒုၚ်ဘဲစၟစၟန်မာန်ကီု ဒးဂစာန်ကၠောန်မံၚ်လၟိုန်ရောၚ်။ တၞံချိုတ်အာလေဝ် ညံၚ်ဂွံထပက်အဇာ ထပ်တဵုစုတ်မာန်ဂှ် ဒးသ္ပလဝ်အစဳဇန်ရောၚ်။ ကွတ်နဲပညာ ဆေၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်တဵုလွဳလေဝ် ဒးနိဿဲ ဒးဂၠိုက်ဂၠာဲ ကတ်လ္ၚတ်မံၚ်လၟိုန်မာန်မ္ဂး ခိုဟ်ဂၠိုၚ်ရောၚ်။ ပရေၚ်ပိုန်ဂြိပ် ဗဒဗဒဲါကဵုကဏ္ဍတဵုလွဳဂှ် ကဵုဂွံဖောအ်ဗြေဝ်တဴတက်မံၚ်လၟိုန်ဂှ် ညးဂၠးကဝ်တံ နွံပၟိက်မံၚ်အိုတ်ရ။
